Het leven oefenen in de echte wereld
Geschreven door Ronald van den Oever
‘Wat jongeren nodig hebben, zijn plekken om het leven te oefenen. Plekken waar falen en mislukken erbij horen. Waar je fouten mag maken zonder dat die fouten vast worden gelegd of je er keihard op wordt afgerekend. Plekken waar ze echte influencers ontmoeten die laten zien dat het leven niet perfect is.’
Dit belangrijke citaat is een van de conclusies uit Jeugdtrends 2024, die we als Unie-ABC samen met Missie Nederland, Kerkpunt en een aantal kerkelijke netwerken hebben ontwikkeld. In het verslag Jeugdtrends 2024 lees je de toelichting en een manier hoe we hierop kunnen reageren als kerk, ouders of als reisgenoten van onze jongeren.
Bijzonder boek
Een bijzonder boek, dat niet in de Jeugdtrends staat, maar wel indruk heeft gemaakt tijdens de gesprekken in ons team, is het boek ‘Anxious Generation’ van de Amerikaanse sociaal-psycholoog Jonathan Haidt. De Nederlandse vertaling ‘Generatie Angststoornis’ is half juni verkrijgbaar.
Dit boek maakt veel indruk omdat het stevige conclusies trekt die we eigenlijk al langer ‘aanvoelen’ in onze omgang met jongeren. Haidt onderbouwt deze conclusies met onderzoek in Amerika en daarbuiten. Hij begint met een gedeelte over wat belangrijk is voor de ontwikkeling van onze kinderen: de vrije speelruimte in de echte wereld met alle lichamelijke sensaties en interactieve ervaringen en sociale drempels zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van een kind. De hersenen en het gedrag worden hierbij gestimuleerd om risico te nemen en zo te groeien in zelfvertrouwen, wat nodig is voor de volgende fase naar volwassenheid. Dit zijn op zichzelf geen nieuwe inzichten; ze komen dicht bij de inzichten van de psycholoog Erik Erikson in de vorige eeuw, en in deze tijd wordt vaker genoemd dat experimenteren, oefenen en tegenslag een positieve uitwerking hebben op de ontwikkeling van het lange circuit in ons brein.
Virtuele ervaringen
Het nieuwe van Haidt is de koppeling met actuele ontwikkeling en gewoontes bij jongeren. Juist deze ontwikkelingsfase bij jongeren wordt in onze tijd belemmerd door een overdaad aan virtuele ervaringen, stelt Haidt. Hij noemt hierbij overigens ook positieve kanten van de virtuele mogelijkheden, maar stelt dat het veelvuldig gebruik van de smartphone bij jongeren echt problematisch is geworden voor hun ontwikkeling. Dit heeft een negatieve werking op de ontwikkeling van jongeren, laat ook onderzoek nu duidelijk zien.
Zo worden kinderen onzeker en ontwikkelen ze niet genoeg basis voor de volgende stappen in hun ontwikkeling. In het boek wordt dit verband vrij duidelijk beschreven en worden ook oorzakelijke verbanden gelegd op grond van onderzoek. Ook het verschil tussen jongens en meisjes komt hierin aan de orde. De maatschappelijke reactie hierop is helaas niet effectief en werkt zelfs mee aan deze belemmering. Haidt stelt dat er een teveel aan controle is in de echte wereld en een gebrek aan controle in de virtuele wereld waar onze kinderen veel aanwezig zijn. Dit geldt in het bijzonder voor Amerika waar er veel controle en prestatiedruk is op scholen, sportverenigingen en sociale terreinen. Maar deze prestatiedruk slaat ook naar Nederland over, zodat ook hier jongeren steeds meer het gevoel hebben te moeten presteren, terwijl het beter is om onbevangen te kunnen spelen en experimenteren. In het boek geeft de auteur een aantal suggesties om hier anders mee om te gaan. In één zin komt dit neer op het uitnodigen van onze jongeren tot ervaringen in de werkelijkheid, waarbij er veel lichamelijke sensaties, interactieve ervaringen en te overwinnen sociale drempels zijn. Ook virtuele regulering vindt hij een goede zaak.
- Het gaat te ver om alles te bespreken wat in dit boek aan de orde komt. Ik verwijs hiervoor graag naar de boeiende ‘Ongelofelijke Podcast’ met theoloog Stefan Paas en psychiater Esther van Fenema.
- Een Engelstalige bespreking van dit boek verkent ook de mogelijkheden van de kerk om hierop te reageren: ‘De kerk heeft de mogelijkheid om een oase te zijn van werkelijke ervaringen in een virtuele wereld. Dit maakt mensen meer menselijk.’ Lees er hier meer over.
Niet in zak en as
Ik hoop dat we nu niet gelijk in zak en as zitten over onze jongeren! Het is goed om te zien wat hen belemmert in hun ontwikkeling en wat ze hierbij nodig hebben, maar het gaat gelukkig ook goed met veel van onze jongeren. In de vele verhalen vanuit onder meer Life Tienerevent en Opwekking horen we over persoonlijke keuzes voor God en gezamenlijke Bijbelstudies en vieringen die jongeren met elkaar houden. Bij veel jongeren is gelukkig nog steeds veel inspiratie te vinden.
Jezus zette niet voor niets een kind in het midden om volwassenen te wijzen op het koninkrijk van God (Mat.18). Jezus roept ons op om zo naar onze jongere generaties te kijken om daarin Gods koninkrijk te zien. Daarnaast mogen we als christelijke reisgenoten en als kerk ons ook bewust worden van wat er onder onze jongeren leeft. Hierbij mogen we afstand nemen van te snelle standaard typeringen over ‘de jeugd van tegenwoordig’, maar hiermee en met onze jeugdtrends ook daadwerkelijk in gesprek gaan met onze jongeren en in alle openheid naar hen luisteren en ons door hen laten verrassen.
Misschien helpt het als we eerst als ouders, voorgangers, jeugdleiders, betrokken gemeenteleden elkaar opzoeken en met elkaar de Jeugdtrends 2024, deze podcast of het boek bespreken. Deel ook met elkaar hoe dit jou raakt en zoek met elkaar naar manieren om elkaar te ondersteunen om zo voor onze jongeren een omgeving te maken waarin ze zich veilig voelen, ze mogen ervaren dat ze gewaardeerd en begrepen worden en dat ze belangrijk zijn voor ons (en voor God) en worden uitgenodigd met al hun bijzondere, nieuwe, grappige, afwijkende, unieke en waardevolle bijdragen zodat we worden verrast door nieuwe perspectieven op Gods koninkrijk.
Zo heb ik dit vaak kunnen ervaren. En met mij gelukkig ook veel anderen die met jongeren optrekken. Veel zegen hierbij!
Ronald van den Oever is regiocoördinator en jeugdwerkadviseur bij Unie-ABC.
LET OP: Doe mee aan de webinar!
In juni organiseren de onderzoekers een webinar over de Jeugdtrends voor iedereen die met jongeren werkt in de kerk. Dan wordt ook een handreiking gepresenteerd voor hoe je met die trends aan de slag kunt gaan. Meld je aan via de website van KerkPunt om op de hoogte te blijven over de datum en andere nadere gegevens over het webinar.