Skip to main content

Studeren hoort bij leerling van Jezus


Geschreven door Henk Bakker

11 december 2017
Geplaatst op 11 december 2017

Regelmatig hoor ik mezelf zeggen dat ‘niets in het leven dat van grote waarde is, snel komt.’ Ongetwijfeld is dit niet altijd waar, maar meestal wel. Beter is om er wel rekening mee te houden, zeker wat geestelijk onderwijs betreft.

Investeringen in onderwijs lopen doorgaans lang en betalen zich later dubbel en dwars uit. En dan denk ik niet alleen aan een goede baan, maar vooral ook aan de groei die iemand doormaakt als mens.

Onlangs rondde een van de promovendi die een collega en ik vier jaar hebben begeleid zijn onderzoek af. Sam Renihan (CA, USA) promoveerde op de VU op een onderzoek naar de theologie van de eerste reformatorische baptisten in Engeland in de 17e eeuw. De vier jaar van diepgravend onderzoek is voor hem een investering die een reële belofte voor de toekomst inhoudt. Datzelfde geldt voor Jan Martijn Abrahamse die we ook vier jaar begeleid hebben en die in januari zijn proefschrift hoopt te verdedigen.

Uit het hoofd leren

open book library education read 159621 web

Studeren hoort bij het leerling-van-Jezus zijn. Bij discipelschap denken we vaak aan navolging, en dat klopt ook, maar veelal vergeten we de component van studeren en lezen en nadenken en onthouden. In Jezus’ dagen was het heel gewoon dat een leraar groepen leerlingen onderwees en dat de leerlingen veel teksten doornamen en die uit het hoofd leerden. Een leerling, een ‘talmid’ (Joodse aanduiding), bracht veel tijd door met de leraar en hij werd geacht met heel zijn hart de wetten van God te bestuderen, die zelf na te komen, en die uiteindelijk door te geven. De wetgeleerde Ezra is daarbij het voorbeeld (Ezra 7:10).

Paulus had als leraar de rabbijn Gamaliël, zoon of kleinzoon van de beroemde Hillel. Hij zei dat hij in Jeruzalem als leerling aan zijn voeten had gezeten (Handelingen 22:3). Aan iemands voeten zitten betekent aandachtig luisteren en het geleerde in je opnemen. In de vroege Joodse traditie is zelfs een uitspraak van Gamaliël overgeleverd die daartoe oproept. “Rabban Gamliël zei: ‘Bezorg jezelf een leraar’” (Het Misjnatractaat Avot 1:16). Een eerdere overlevering zegt: ‘Laat je huis een ontmoetingsplaats zijn voor de wijzen, laat je bedekken met het stof van hun voeten, en drink dorstig hun woorden in’ (Het Misjnatractaat Avot 1:4) Het leuke van deze teksten is dat de apostel Paulus ze moet hebben gekend, en waarschijnlijk Jezus ook. Zo werden echte leerlingen gemaakt.

Mondelinge overlevering

Het evangelie is waarschijnlijk decennialang mondeling overgeleverd. Velen die Jezus volgden konden trouwens niet lezen of schrijven en moesten het van hun geheugen hebben. Men leerde de historische volgorde van het evangelie het het hoofd (wanneer was Jezus precies waar, van begin tot eind) en leerde vervolgens uit het hoofd welke uitspraken Hij op al die plaatsen en momenten deed. We zien onder meer bij Paulus dat de overlevering een belangrijke rol in zijn onderwijs speelde. Hij zegt bijvoorbeeld ‘wat ik heb ontvangen en aan u heb doorgegeven, gaat terug op de Heer zelf’ (1 Korinthiërs 11:23), en ‘blijf bij de traditie waarin u door ons onderwezen bent’ (2 Tessalonicenzen 2:15). Paulus had dan ook navolgers die hij onderwees (1 Thessalonicenzen 1:6). Hij zegt zelfs: ‘Dus volg mij na, zoals ik Christus navolg’ (1 Korinthiërs 11:1).

Joodse leraren en leerlingen van toen leerden veel teksten uit het hoofd. Maar ook eeuwen later gebeurde dit nog. In een boek over de Talmoed van de hand van de Joodse geleerde Juda Lion Palache uit 1922, schrijft een van zijn studenten over deze leraar dat hij op de colleges aan de Universiteit van Amsterdam zijn Hebreeuwse Bijbel niet hoefde mee te nemen, omdat ‘hij het gehele Oude Testament feilloos in het Hebreeuws uit zijn hoofd kende’ (Inleiding in de talmoed, p. xii).

Leerling zijn van Jezus en flink studeren gaan goed samen. Bijbelteksten scherp onthouden doet ertoe, want zo zijn ze overgeleverd. ‘Facts matter’, om het maar zo te zeggen. Ken je stof. Dit is een van de vele zegeningen van goed onderwijs.

Henk Bakker is namens de Unie van Baptistengemeenten hoogleraar voor de McClendon Chair for Baptistic and Evangelical Theologies aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Henk woont in Lelystad en is lid van de Baptistengemeente Lelystad.

Studeren hoort bij leerling van Jezus