De crises van vrijheid tot vrede
Geschreven door Marijn Vlasblom
Toen vorige week bekend werd dat de beperkende coronamaatregelen voor kerken van tafel worden geveegd, overheerste de euforie in mijn studiekamer. Vlag uit! Maar nu de ‘heropening van de kerk’ dichterbij komt, groeit mijn onzekerheid.
Zeker 102 zondagen hebben we elkaar niet als hele kerk ontmoet. Livestreams, aangevuld met 50 tot 200 leden en gasten tussen lockdowns door, vormden afgelopen twee jaar maar een fractie van de kerk die we vóór de coronacrisis waren.
Nu de ‘heropening’ van kerken dichterbij komt, groeit mijn onzekerheid. Wie zullen er nog komen? Wat is er overgebleven van de kudde? Wie zijn er afgehaakt? En wie heb ik toch niet goed in beeld gehad? De onderliggende vraag die zich soms aan mij opdringt is ook wel: heb ik de gemeente goed voorbereid op crisis?
Bidden met gebalde vuisten
Het fenomeen crisis heeft goede papieren in de Bijbel. Wie een serieuze poging doet het Oude en Nieuwe Testament contextueel te lezen, zal ontdekken dat lijden, verdriet en grote levensvragen eerder regel dan uitzondering zijn. De vrede en voorspoed in Nederland van de afgelopen driekwart eeuw komen in de Bijbelse geschiedenis amper voor. Crisis leert ons de verbazing en verbijstering over dit bestaan, terwijl psalmen en profeten ons taal leren om te bidden met gebalde vuisten. Het is geen toeval dat de vervolgde kerk zich kan identificeren met teksten waar wij in het Westen geen raad meer mee weten.
Je zou dan ook verwachten dat christenen bij uitstek de mensen zijn die de crisis en het lijden verwachten. Zij geloven immers in een schepping die vervallen is tot zonde, zijn vervuld met hoop en verwachting, maar wel door een weg van tranen en tragiek. Nergens wordt hen wereldse voorspoed en vrede beloofd; enkel de volle, maar werelds gezien schrale belofte dat ze geheiligd zijn in God en geborgen zijn in Zijn doorboorde handen. Toch spreek ik regelmatig (ex-)geloofsgenoten die hun geloof in God op geen enkele manier meer kunnen verbinden met de staat van de wereld anno nu.
Een veranderend verhaal
Daarom probeer ik mijzelf eraan te herinneren dat we de komende maanden niet terugkeren naar vroeger en vanouds. De mensen die in de komende maanden naast of tegenover ons zitten, hebben misschien nog hetzelfde gezicht, maar leven een veranderend verhaal. Ik meen te herkennen dat we momenteel ontwaken uit de droom van de maakbare wereld. Vooral de generaties Y en Z, die hun wereldbeeld gevormd zagen in de relatief veilige jaren ‘90, herontdekken de crisis als realiteit. We zijn de globale gezondheidscrisis amper uit, of de volgende crises dienen zich aan. De steeds evidenter wordende klimaatcrisis, de verwachte economische en energiecrisis, en de grondstoffencrisis zijn momenteel nog volop in ontwikkeling en zullen zich globaal doen gelden.
Geestelijk schrap zetten
Reden genoeg voor mij om me te beraden op de vraag hoe kerken zich geestelijk schrap kunnen zetten in onzekere tijden en tegelijk hoopvol kunnen blijven. Ik verbaasde mij dan ook te zien hoe baptistenkerken in Oekraïne zich al zes jaar voorbereiden op oorlog. Zij leggen geen voorraden met wapens aan, maar verzamelen al jaren voedsel, brandstof, dekens en medische hulpmiddelen om in de crisis bij uitstek centra van vrede en herstel te zijn als het tot oorlog komt. Kerken die kunnen uitdelen en verbinden, in tijden van verdeeldheid en polarisatie. Leiderschap anno nu heeft in mijn beleving te maken met voorbereiden op het ergste, en visie te ontwikkelen op vrede. Leven met visioenen van het Koninkrijk, die vaak beginnen met zinnen als ‘stel je eens voor dat wij als kerk…’ enzovoorts.
Collega’s en geloofsgenoten wil ik dan ook oproepen om diep na te denken over de integratie van crises in de volle breedte van prediking, liederen en liturgie. Begin bijvoorbeeld eens met visioenen van vrede en geweldloosheid. We schijnen daar als vrije kerken best wat zinnigs over te kunnen zeggen…
Marijn Vlasblom is docent en valorisatie‑coördinator aan het Baptisten Seminarium en voorganger in de Baptistengemeente Op Doortocht in Ede.