Het was een historisch moment: de eerste Amerikaanse paus, Leo XIV, verscheen op het balkon van de Sint Pieter en begon zijn pontificaat met deze eenvoudige woorden: “Vrede zij met u allen.” Geen politiek statement, geen verwijzing naar zijn afkomst of macht. Hij citeerde Jezus zelf.

Toen Jezus deze woorden sprak – in een gesloten kamer, tegen bange en verwarde leerlingen – was dat geen vrijblijvende groet. Het was een daad. Hij had de dood overwonnen; zijn lichaam droeg nog de littekens van geweld. En zijn eerste boodschap was: vrede. Geen wraak, geen oordeel, geen ‘zie je wel’. Vrede.

Maar wat bedoelt Jezus eigenlijk met vrede? In Johannes 14:27 zegt Hij: “Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef Ik jullie, zoals de wereld die niet geven kan.” Dat is een cruciale zin. Want de vrede die Jezus biedt, is van een totaal andere orde dan de vrede waar wij vaak aan denken.

De wereld bedoelt met ‘vrede’ meestal de afwezigheid van strijd. Geen oorlog, geen conflict, geen gedoe. Maar dat is negatieve vrede – het ontbreken van iets slechts. Jezus spreekt over een positieve vrede: de aanwezigheid van iets goeds. Zijn vrede is geen stilte na het schot, maar leven in harmonie met God, met elkaar, en met jezelf. Het is shalom – het Hebreeuwse woord dat wijst op heelheid, herstel, rechtvaardigheid en verbondenheid.

De vrede van Jezus is dus niet simpelweg ‘niet vechten’. Het is ook niet hetzelfde als diplomatie of compromissen sluiten. Het is een vrede geworteld in liefde en waarheid. Jezus belichaamde die vrede toen Hij – zelfs aan het kruis – bad voor zijn vijanden. Toen Hij zijn leerlingen opzocht, ondanks hun verraad. Het is een vrede die het kwaad in de ogen kijkt, maar weigert het te beantwoorden met wrok of geweld.

Precies daarom is deze vrede zo kostbaar – én zo confronterend. Want ze vraagt iets van ons. Ze vraagt dat we afstand doen van ons recht op vergelding. Dat we ruimte maken voor verzoening. Dat we zoeken naar recht, ook als dat ons iets kost. De vrede van Jezus komt niet vanzelf. Maar ze is wél mogelijk – als we haar ontvangen, en haar durven leven.

De Amerikaanse theoloog Walter Brueggemann schreef: “Peace is not the absence of conflict, but the presence of justice.” Daar zit het spanningsveld. We willen allemaal vrede, maar zijn we ook bereid te vechten voor recht? Zijn we bereid de structuren te benoemen die onvrede in stand houden? De pijn aan te kijken? Onszelf te veranderen?

Want verreweg de meeste oorlogen (ik denk: allemaal) draaien om de keuzes van machtige mensen (meestal mannen) die onschuldige mannen en vrouwen een oorlog laten uitvechten voor politiek of economisch gewin. En die oorlogen veroorzaken weer andere oorlogen: die van de tweespalt, de polarisatie en het wij-zij-denken. Ik merk het vooral onder christenen als het gaat om Israël en Gaza. Alsof het ene mensenleven meer waard is dan het andere. Alsof iemand ooit het recht heeft om het leven van een ander te nemen.

Vrede is moeilijk. Laten we daar eerlijk over zijn. Het vraagt moed om af te zien van je gelijk, om je niet te laten meeslepen door boosheid, om wonden niet te vergelden maar te genezen. Het is veel gemakkelijker om muren te bouwen dan bruggen. Jezus wist dat als geen ander. Daarom zei Hij niet simpelweg: “Wees vredelievend,” maar: “Zalig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden” (Mattheüs 5:9). Vredestichten is werk. Hard werk. Het is actief, intens, soms pijnlijk. Het vraagt oefening – trainen in vergeving, in luisteren, in recht doen. Net als een spier moet vrede geoefend worden. Anders verslapt ze.

Jezus leefde die vrede voor, tot in het uiterste. Hij koos ervoor om geen vijanden te maken – zelfs niet van hen die Hem aan het kruis sloegen. Wie Hem volgt, wordt geroepen om hetzelfde te doen. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het leven brengt.

Terwijl ik dit schrijf, kijk ik naar de livestream van de People’s Peace Summit in Jeruzalem – een indrukwekkende bijeenkomst van duizenden Israëli’s en Palestijnen die samenkomen om te pleiten voor vrede en gerechtigheid, zelfs te midden van aanhoudende conflicten. De top, georganiseerd door de “It’s Time”-coalitie van meer dan zestig vredes- en burgerorganisaties, is de grootste vredesbijeenkomst in de regio in decennia.

Wat mij raakt, is dat deze top niet alleen bestaat uit toespraken, maar ook uit ontmoetingen, maaltijden, muziek, verhalen. De organisatoren benadrukken dat vrede geen abstract ideaal is, maar een dagelijkse keuze en een gezamenlijke oefening. Zoals Maoz Inon – die zijn ouders verloor bij de aanslagen van 7 oktober – het verwoordde: “We verwerpen wraak, maar ook wanhoop. We hebben de kracht om de toekomst te veranderen.”

De People’s Peace Summit is een krachtig voorbeeld van hoe mensen, ondanks pijn en verlies, kiezen voor hoop en actie. Het inspireert mij om ook in mijn eigen omgeving te blijven werken aan vrede – niet alleen met woorden, maar met daden.

Het is de hoogste tijd om de retoriek en propaganda van wereldleiders achter ons te laten. Tijd om niet langer passief toe te kijken of ons te laten meeslepen in polarisatie en wij-zij-denken. Wat we nodig hebben is zelfleiderschap: de moed om zelf op te staan en ons in te zetten voor vrede – in onze relaties, onze gemeenschappen, onze manier van spreken en handelen.

Laten we stoppen met het voeden van sociale media met oneliners en propaganda, en in plaats daarvan actief onze vredesspier trainen. Want vrede begint niet bij de top, maar bij mensen die ervoor kiezen om er elke dag naar te leven.

Vrede zij jullie allen.

Jan Wolsheimer is directeur van CAMA Zending, een zusterorganisatie van Unie-ABC.