Het zgn. Apostelconvent in Handelingen 15 is een belangrijk moment in dit Bijbelboek en heeft terecht veel aandacht gekregen in de loop van de tijd. De eenheid van de zich ontwikkelende jonge kerk staat hier onder spanning: wat betekent het dat ook heidenen zich voegen bij de kerk? Twee ingrijpende gebeurtenissen vragen om beraad: de heidenen in het huis van Cornelius die ‘net als wij’ de Geest hebben ontvangen en vervolgens zijn gedoopt en de gemeente te Antiochië, waar de (heidense!) leerlingen voor het eerst christenen werden genoemd. In het lange hoofdstuk 15 wordt grote onenigheid en een felle woordenstrijd (15:2) de inzet voor een gesprek van apostelen en oudsten met de hele gemeente, uitmondend in een gezamenlijk besluit ‘in overeenstemming met de heilige Geest’ (15:28). Dat is een nogal vrijmoedige opmerking zou je kunnen zeggen. Is dat uniek voor Handelingen? Of is dat iets wat we ook vandaag nog zouden moeten kunnen zeggen? Voor Mark Love heeft dit alles te maken met de praktijk van ‘communal discernment’, waar kerken vandaag de dag niet goed meer in zijn, maar wat ze wel weer kunnen leren. Niet door snel en gehaast Hand. 15 op een of andere manier te kopiëren, maar door goed te lezen in alle 14 hoofdstukken daaraan voorafgaand. Want daar wordt z.i. zichtbaar dat dit onderscheiden van de leiding van de Geest ingebed is in een bepaalde gemeenschappelijke manier van leven, want ‘Pentecost gives birth to a community living in the new social arrangements of the kingdom of God – a church.’ (8) Love ziet drie cycli van verhalen in Hand. 1-15: Cyclus 1 zijn de hoofdstukken 1 en 2, uitlopend op de samenvatting in 2:42-47 met de vier elementen apostolisch onderwijs en gezag, gemeenschappelijk leven, een gemeenschappelijke tafel en gemeenschappelijk gebed. Cyclus 2 zijn de hoofdstukken 3-9 waarin deze vier elementen in deze volgorde met de hulp van de heilige Geest praktisch gestalte en voortgang krijgen, door tegenstand heen. De derde cyclus bestaat uit Hand. 9:32-15:35 en bevat de komst van de heidenen in de kerk en daarmee de opmaat naar het convent in Jeruzalem. In 8 hoofdstukken neemt Love ons mee door deze verhalen en laat zien dat 15:28 de vrucht is van de praktijken die we in deze hoofdstukken tegenkomen, waar de kerk als deelnemer aan Gods missie in de wereld (en alleen zó) leert onderscheiden wat de Geest doet en zegt. De kerk heeft immers geen missie, maar Gods missie heeft een kerk.

Ik vind dit een uiterst interessante benadering, die ver weg blijft van een al te individualistisch spreken van God tot mij aangaande mijn leven en roeping, maar zich richt op een gemeenschap van onderwijs, gebed en (leven) delen. Want besluiten zoals in Hand. 15:28 vinden plaats in de context van ‘actual conversation and interaction, by people actually spending time together, breaking bread in each other’s homes and eating food “with glad and generous hearts” and “praising God”.’ (118) Zo ‘gebeurt’ theologie middenin het geleefde gemeenschapsleven. Deze manier van leven, waarbinnen onderscheiding plaatsvindt, is constituerend voor kerk-zijn. Daarom is het komen tot uitspraken als ‘de heilige Geest en ons’ geen trucje of een methode of een stappenplan, maar een way of life, en gaat het bij leiderschap in de kerk minder om strategieën dan om het creëren van een klimaat waarin God kan spreken door zijn Geest in onze complexe werkelijkheid. Dat vraagt om ‘thick practices’ die eerst in- en dan uitgeoefend worden. Denk hierbij weer aan het onderwijs, het gebed en het gedeelde leven en de gedeelde tafel. En het vraagt om oog en oor voor de hele gemeenschap en zelfs daarbuiten, want de Geest is op alle vlees uitgestort. Zo pleit Love voor diverse vormen van omgang met de Bijbel en geeft daar ook voorbeelden van (méér dan alleen op zondagmorgen), evenals van diverse gebedspraktijken en van gedeeld leven over grenzen heen. Dat laatste is ook een rode draad door het boek, dat de kerk multicultureel is en divers en dus ook ‘multi-voiced’: alle stemmen dienen gehoord. Dat is immers precies de thematiek van Hand. 15: Joden en heidenen vormen nu één gemeenschap, want de Geest is aan hen geschonken ‘zoals aan ons’ (15:8).

Dit boek bevat veel. Het is een mix van bijbelse en systematische theologie, missiologie en exegese. Tegelijk is het voluit praktische ecclesiologie, of, zoals Love het zelf noemt, pneumatologische ecclesiologie. Zeer de moeite waard voor m.n. predikanten en voorgangers die qua gemeenteopbouw dieper willen afsteken dan methodes en modellen.

Teun van der Leer, docent Baptisten Seminarium, VU Amsterdam